توضیحات
هیپوکلریت سدیم چیست؟ آب ژاول چیست؟
سدیم هیپوکلریت یک ترکیب شیمیایی است که از واکنش کلر با محلول سدیم هیدروکسید ساخته شده است. هیپوکلریت سدیم با فرمول شیمیایی NaClO شناخته میشود و به عنوان یک ماده شیمیایی با اهمیت در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.یکی از نامهای تجاری برای محلول سدیم هیپوکلریت، «آب ژاول» است. این محلول معمولاً به عنوان یک سفید کننده شناخته میشود و در صنایع مختلف، از جمله بهداشتی، کاغذ و مقوا، و نساجی به کار میرود.
سدیم هیپوکلریت در ایتدا در سال 1843 میلادی به عنوان عاملی آنتی باکتریال شناخته شده بود. حین شستن دست ها با محلول هیپوکلریت، درصد انتقال عفونت بین بیماران در مقدار کمی کاهش یافت. برای اولین باز در سال 1920 میلادی نیز این ماده به عنوان شستشودهنده ریشه دندان ثبت شد و همچنان در سرتاسر دنیا از آن استفاده می شود.
به عنوان یک عامل سفید کننده، ریختن غیرعمدی این عامل میتواند به لباس و بافت نرم آسیب برساند. همچنین نشت سهوی سدیم هیپوکلریت به بیرون از ریشه دندان میتواند باعث آسیب گسترده به بافت نرم، عصبی و حتی راه هوایی شود.
آب ژاول محلولی ناپایدار است و تحت تأثیر حرارت و نور به تدریج خاصیت خود را از دست میدهد. این محلول از 10 تا 16 درصد سدیم هیپوکلریت در آب تشکیل شده است، و ماده اصلی و موثر آن هیپوکلریت سدیم (NaOCl) است.
ویژگیهای NaOCl
نام | سدیم هیپوکلریت _ آب ژاول | ![]() |
فرمول | NaOCl | |
بو | بوی تند | |
رنگ | زرد رنگ _ شفاف | |
فرم ظاهری | مایع | |
چگالی نسبی این محلول | 1.1 (5.5٪ محلول آبکی) |
سدیم هیپوکلریت در مصارف خانگی حدود 5% و با pH حدود 11 قابل شناسایی است.
اگر غلیظتر باشد، ممکن است غلظت آن بین 10 تا 15٪ با pH حدود 13 باشد.
این ماده ناپایدار است و به عنوان یک اکسید کننده قوی عمل میکند و واکنشهایی با ترکیبات قابل اشتعال دارد.
محلول آب ژاول پایه ضعیفی دارد و ممکن است قابل اشتعال باشد.
آب ژاول چگونه ضدعفونی میکند؟
همانند کلر، زمانیکه هیپوکلریت در آب آزاد میشود، تولید هیپوکلرو اسید میکند. این اسید با پاتوژن های درون آب واکنش میدهد. همانند باکتریها، ویروسها و پروتوزواها و آنها را غیرفعال میکند و از تولیدمثل یا ایجاد خطر برای سلامت انسان جلوگیری میکند. به این فرآیند اکسیداسیون میگویند.
اصول استفاده از آب ژاول چیست؟
طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (ایالات متحده)، میزان مناسب کلر آزاد (کلر آزاد چیست؟ازینجا بخوانید.) بین 0.5 تا 2 ppm است بنابراین منطقی است که شرکت های تصفیه در نظارت آب اطمینان حاصل کنند و مطمئن شوند که مقدار آن حین استفاده از آب ژاول کمتر باشد.
کاربرد آب ژاول در تصفیه آب و فاضلاب
_ کنترل pH: میتواند در تنظیم و کنترل مقدار pH آب نیز مؤثر باشد. این ویژگی مهم در فرآیندهای تصفیه آب مورد استفاده قرارمیگیرد.
_ حذف بو و طعم: به خوبی بوها و طعمهای ناشی از مواد آلی را در آب حذف میکند. این ویژگی مهم در بهبود کیفیت آب آشامیدنی تاثیرگذار است.
_ اکسیدکننده: به عنوان یک اکسیدکننده عمل میکند. این خاصیت اجازه میدهد تا مواد آلی، میکروارگانیسمها، و آلایندههای دیگر در آب با استفاده از اکسیژن فعال شده، توسط این ماده اکسید شوند.
_ حذف فلزات سنگین: میتواند به عنوان یک ماده اکسید کننده برای حذف فلزات سنگین از آب استفاده شود. با اکسید کردن فلزات سنگین، آنها به حالت جامد تبدیل شده و میتوانند از طریق فرآیندهای تصفیهای جدا شوند.
_ ضدعفونیکننده: به عنوان یک ماده ضدعفونیکننده عمل میکند. میکروبها، باکتریها، و ویروسها را در آب از بین میبرد. این ویژگی به عنوان یک ترکیب اثرگذار در تصفیه آب به خصوص در تصفیه آب آشامیدنی از آبهای آلوده بسیار مهم بوده و مورد استفاده قرار میگیرد.
دیگر کاربردها
تولید قارچ | در صنایع غذایی | تولید مواد شیمیایی و پلاستیکی |
در تصفیه آب جهت ضدعفونی کردن | ضدعفونی کردن محیطهای بیمارستانی | در صنایع نساجی برای سفید کردن منسوجات |
استفاده در استخرها برای ضدعفونی و تصفیه آب | اضافه کردن به فاضلاب صنعتی به منظور کاهش بو | جلوگیری از رشد جلبک و صدف در برجهای خنککننده |
مزایا و معایب استفاده از هیپوکلریت سدیم چیست؟
مزایا:
بیشتر پاتوژن های زنده آب را میکشد.
خاصیت ضدعفونی کنندگی مشابه کلر دارد.
انبار کردن و کار با آن بسیار بیخطر تر از کلر است.
نسبتا عمر مفیدی طولانی دارد و میتواند تا دو ماه نگهداری شود.
نسبتا ارزان است و میتوان به صورت مقرون به صرفه میزان زیادی از آب را ضدعفونی کند.
معایب:
قابلیت غیرفعال کردن Giardia Lamblia و Cryptosporidium را ندارد.
همچنان ماده شیمیایی خطرناک و خورده ای می باشد(هرچند نه به میزان کلر).
در برخورد با هوا قابلیت خود را از دست میدهد درنتیجه باید به درستی انبار شود.
و میتواند زمان استفاده برای ضدعفونی کردن آب آشامیدنی شهری، فرآورده های جانبی مضری تولید کند.
نحوه تولید و ساخت آب ژاول / هیپوکلریت سدیم 13%
سدیم هیپوکلریت از طریق فرآیند الکترولیز محلول نمک در آب تولید میشود. در این فرآیند، یک محلول نمک (کلرید سدیم) به عنوان الکترولیت در یک سلول الکترولیز استفاده میشود. این سلول دارای دو الکترود است: الکترود مثبت (آند) و الکترود منفی (کاتد).
مراحل تولید آن به شرح زیر است:
1- الکترولیز نمک: در سلول الکترولیز، محلول نمک (کلرید سدیم) تحت تأثیر جریان الکتریکی قرار گرفته و به یونهای مثبت (ناتریم) و یونهای منفی (کلرید) تجزیه میشود.
2- تشکیل یون هیپوکلریت: در سطح الکترود مثبت (آند)، یونهای کلرید اکسید میشوند و یونهای اکسایشی از جمله یونهای هیدروکسید (OH⁻) تولید میشوند. این یونهای هیدروکسید با یونهای کلرید واکنش میدهند و یون هیپوکلریت (ClO⁻) تشکیل میشود.
2Cl⁻(در محلول نمک) + 2H₂O(آب) + 2e⁻(الکتران) ⟶ Cl₂(کلر گاز) + 4OH⁻(یون هیدروکسید)
2Cl⁻(در محلول نمک)+2H₂O(آب)+2e⁻(الکتران)⟶Cl₂(کلر گاز)+4OH⁻(یون هیدروکسید)
***
Cl₂(کلر گاز) + 2OH⁻(یون هیدروکسید) ⟶ ClO⁻(یون هیپوکلریت) + Cl⁻(یون کلرید) + H₂O(آب)
Cl₂(کلر گاز)+2OH⁻(یون هیدروکسید)⟶ClO⁻(یون هیپوکلریت)+Cl⁻(یون کلرید)+H₂O(آب)
3-جداسازی یون هیپوکلریت: یون هیپوکلریت جدا شده و از سلول الکترولیز جداگانه میشود. این یون میتواند به صورت محلول یا به صورت گازی تولید شود.
4- جمعآوری و ذخیره: یون هیپوکلریت تولید شده جمعآوری شده و در شرایط مناسب ذخیره میشود. این ماده معمولاً به عنوان حلال که به آب افزوده شده، به باکتریها و میکروارگانیسمها در آب اثر میگذارد، استفاده میشود.
این فرآیند الکترولیز نمک در صنعت تصفیه آب و فاضلاب به عنوان یک روش مؤثر برای تولید سدیم هیپوکلریت جهت ضدعفونیسازی و تصفیه آب مورد استفاده قرار میگیرد.
سوالات متداول درباره آب ژاول
این سوالات ترتیب خاصی ندارند ولی میزان جستجوی آنها بالا بوده است.
فرمول سدیم هیپوکلریت چیست؟
فرمول سدیم هیپوکلریت (NaClO) است.
ترکیبات آب ژاول چیست؟
ترکیبات آب ژاول عمدتاً شامل هیپوکلریت سدیم و آب است.
آیا آب ژاول اسید است؟
آب ژاول اسید نیست ولی خنک کننده و ضدعفونیکننده است.
هیپوکلریت سدیم اسید است یا باز؟
هیپوکلریت سدیم باز است، یعنی در آب حل شده، یون های هیدروکسید (OH-) تولید میکند.
آیا آب ژاول خاصیت رنگبری دارد؟
آب ژاول معمولاً خاصیت رنگبری ندارد. اما در برخی موارد ممکن است برای رنگرزی استفاده شود.
آب ژاول چه رنگی است؟
رنگ آب ژاول معمولاً شفاف یا کمی زرد است، اما رنگ آن ممکن است بستگی به غلظت و ترکیبات داشته باشد.
آب ژاول طبیعی است یا مصنوعی؟
آب ژاول به طور معمول تولید مصنوعی میشود، اما ممکن است در برخی از موارد از منابع طبیعی هم استخراج شود.
تفاوت آب ژاول و کلر چیست؟
تفاوت آب ژاول و کلر در ترکیبات و اثرات ضدعفونیکننده آنها است. آب ژاول حاوی هیپوکلریت سدیم است، در حالی که کلر به صورت گاز یا به عنوان هیپوکلریتهای دیگر مانند هیپوکلریت کلسیم استفاده میشود.
آیا آب ژاول همان وایتکس است؟ تفاوت آب ژاول با وایتکس چیست؟
آب ژاول و وایتکس دو نوع محلول ضدعفونیکننده هستند، اما تفاوتهایی در ترکیبات و کاربردهایشان وجود دارد. آب ژاول به طور عمده حاوی هیپوکلریت سدیم است، در حالی که وایتکس شامل ترکیبات مختلفی از جمله آب، سورفکتانتها و عوامل ضدعفونیکننده است.
تفاوت آب ژاول و آب اکسیژنه چیست؟
آب ژاول و آب اکسیژنه (هیدروژن پراکسید) هر دو به عنوان مواد ضدعفونیکننده مورد استفاده قرار میگیرند، اما ترکیبات و ویژگیهای آنها متفاوت است. آب اکسیژنه حاوی هیدروژن پراکسید (H2O2) است که علاوه بر ضدعفونیکننده بودن، به عنوان یک اکسید کننده هم عمل میکند.
تفاوت هیپوکلریت سدیم و کلسیم چیست؟
هیپوکلریت سدیم و کلسیم دو ترکیب مختلف از یون های هیپوکلریت و فلزات سدیم و کلسیم هستند. این دو ترکیب از لحاظ شیمیایی و کاربردهایشان تفاوتهایی دارند. هیپوکلریت سدیم (NaClO) و هیپوکلریت کلسیم (Ca(ClO)2) به عنوان اکسید کننده و ضدعفونیکننده مورد استفاده قرار میگیرند، اما کاربردها و غلظتهای مورد استفاده آنها ممکن است متفاوت باشند.
منبع: سایت Chlorine Institute ، مجله Nature ، سایت wwdmag
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.